Les programmes de la PEV se basent sur des systèmes contractuels ayant force de loi en vertu du traité – accords de partenariat comme dans le cadre du Partenariat euroméditerranéen ou des accords de partenariat et de coopération avec les anciens États soviétiques –qui, généralement, incluent des clauses en matière de droits de l’homme et de démocratie qui sont contrôlées de manière à ce que, plus le pays partenaire de la PEV accepte les valeurs partagées, plus l’aide et la coopération accordés par l’UE sont importantes.
ENB-actieplannen bouwen voort op de bestaande, krachtens het Verdrag in rechte bindende, contractuele kaders –associatieovereenkomsten in het geval van Euromed-partners of partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomsten met voormalige Sovjetstaten. Deze kaders, die in het bijzonder bepalingen op het gebied van mensenrechten en democratie inhouden en die worden gemonitord, zodat naarmate een ENB-partner meer overeenkomsten gaat vertonen op het punt van gezamenlijke waarden, des te groter de door de EU toegekende hulp en de samenwerking op het gebied van handel wordt.