De ervaring van onze eigen landen leert dat een debat over het verleden, hoe pijnlijk dit ook moge zijn, altijd ontstaat uit een bewustwordingsproces van binnenuit in onze samenlevingen en zelden of nooit op bevel of onder opgedrongen voorwaarden van buitenaf.
Die Erfahrungen unserer eigenen Länder zeigen, dass die Diskussion über die Vergangenheit, so schmerzhaft sie auch sein mag, immer Ergebnis einer Bewusstseinswerdung innerhalb unserer Gesellschaften ist und selten, wenn überhaupt, Ergebnis eines Befehls oder Diktats von außen.