Het lijkt mij, ter afsluiting, niet overbodig erop te wijzen dat we ons tot het uiterste moeten inspannen voor een krachtig samenwerkings- en ontwikkelingsbeleid dat meer in algemene zin bijdraagt aan de beheersing van de immigratie, zodanig dat de uitstroom van personen en daarmee van de beroepsbevolking, maar ook de zogenoemde brain drain uit de landen van herkomst, kan worden ingedamd. Dit is niet alleen nodig om de ontwikkelingslanden te behoeden voor verlies van hun menselijk potentieel, maar ook om te voorkomen dat zij tot een gewisse en onomkeerbare economische neergang worden veroordeeld.
Schließlich halte ich es für kein leeres Gerede, daran zu erinnern, dass größte Anstrengungen für eine überzeugte Kooperations- und Entwicklungspolitik unternommen werden müssen, die ganz allgemein zur Eindämmung der Migration beiträgt, um die Abwanderung der Menschen und damit von Arbeitskräften ebenso wie das so genannte brain drain aus den Herkunftsländern zu stoppen, um nicht nur zu verhindern, dass die Entwicklungsländer ihrer Humanressourcen beraubt werden, sondern um auch zu verhindern, dass sie zum sicheren und unumkehrbaren wirtschaftlichen und gesellschaftlichen Untergang verurteilt werden.